Ondersteuning bij sluiting rookruimtes voor specifieke doelgroepen gestart

Er komt een overbruggingsperiode om te zorgen dat ook rookruimtes voor specifieke doelgroepen zoals Korsakov en Huntington hun deuren kunnen sluiten. Die extra tijd, die nu loopt van 1 juli 2021 tot 1 juli 2023, is bedoeld voor bewoners in de langdurige zorg op afdelingen voor bewoners met het syndroom van Korsakov, de ziekte van Huntington, ernstig niet-aangeboren hersenletsel (NAH+) en bewoners op afdelingen gerontopsychiatrie.

Brancheorganisatie voor de ouderenzorg ActiZ werkt met het Korsakov Kenniscentrum (KKC), Huntington Kennis Net Nederland (HKNN) en enkele andere kennisnetwerken aan een ondersteuningsaanbod voor zorgorganisaties. Vanuit het KKC is directeur Cynthia Vogeler betrokken bij het project. Penny Senior doet namens ActiZ mee en vanuit HKNN is Ruth Veenhuizen betrokken, zij is specialist ouderengeneeskunde voor de doelgroep Huntington.

Cynthia en Penny wilden het knelpunt van sluiting van interne rookruimten voor specifieke doelgroepen op het netvlies van het ministerie van VWS krijgen. Deze doelgroepen vragen om een meer specifieke aanpak om te zorgen voor een meer passende sluiting van de rookruimtes die daarmee ook meer tijd vraagt. Want de geplande datum van sluiting van 1 juli 2021 was al krap, zo zegt Penny, maar voor de bijzondere doelgroepen zoals Korsakov of Huntington, NAH of gerontopsychiatrie is een dergelijk tijdspad veel te snel. Cynthia is het daarmee eens. “Bewoners in de langdurige zorg met specifieke aandoeningen hebben deels een verslavingsachtergrond, ze wonen langdurig, in veel gevallen blijvend, in een instelling. De keuze voor het roken door deze bewoners is vaak een vervanging voor overmatig alcohol- en andere middelengebruik. En roken op de eigen kamer is voor deze doelgroepen veelal geen optie. Het is zowel voor henzelf als voor de zorgverleners te gevaarlijk; iemand met Korsakov zal niet zo snel een signaal afgeven als zijn sigaret op zijn kleren is gevallen en brand veroorzaakt. En een zorgverlener mag ook geen zorg verlenen in een rokerige kamer. Dat is ongezond. Roken op de eigen kamer was dus al geen optie, maar met de nieuwe wetgeving voor sluiting van de interne rookruimtes moet er dus een alternatief komen dat past bij de bewoners en een gezonde werkomgeving voor het zorgpersoneel.”

Met de nieuwe wetgeving voor sluiting van de interne rookruimtes moet er dus een alternatief komen dat past bij de bewoners en een gezonde werkomgeving voor het zorgpersoneel.

Verandercoaches

De coördinator voor dit nieuwe project is Vivianne Tolen. Zij wil samen met Cynthia, Penny en Ruth zorgen dat er een werkbaar plan klaarligt om de rookruimtes in juli 2023 te kunnen sluiten. “Voor dit project hebben we ook subsidie gehad van het ministerie van VWS. We zijn nu bezig om te kijken welke organisaties zich willen aanmelden om met dit traject mee te doen en we hebben verandercoaches aangesteld die hen kunnen ondersteunen en adviseren. Die brengen samen met de betreffende organisatie in kaart waar de knelpunten liggen maar ook wat al goed gaat. Best practices worden gedeeld zodat die eventueel ook bij andere organisaties ingevoerd kunnen worden. Kennis en kunde wordt opgehaald binnen de instellingen maar ook breder zodat alle inzichten bij een organisatie er zijn om de doelstelling op een passende wijze te behalen. Oplossingen kunnen complex zijn, maar ook schuilen in simpele bouwkundige aanpassingen zoals een muurtje weghalen.”

Dilemma

Uiteraard zou het voor iedereen het beste zijn wanneer alle bewoners van instellingen zouden stoppen met roken. Maar zo gemakkelijk is dat niet, zegt Cynthia. “Ook hier geldt weer het bijzondere van onze doelgroepen. Het zijn geen patiënten van een ziekenhuis of revalidatiecentrum die na een poosje weer naar huis gaan. Mensen wónen in een verpleeg- of verzorgingshuis. Het is hun huis. Je kunt ze niet dwingen om te stoppen met roken, roken is ook niet verboden in mijn of jouw eigen woning, en voor deze bewoners is het verpleeghuis hun thuis. Met deze realisatie verwacht je in lijn van de persoonsgerichte zorg meer inlevingsvermogen en aandacht, ook vanuit de landelijke beleidskaders. Bovendien moet er bij de bewoner een bepaalde keuzevrijheid liggen. We willen mensen graag helpen om te stoppen met roken maar er moet een balans zijn tussen de persoonlijke kwaliteit van leven, de integriteit van een bewoner en de gezondheidsschade die roken oplevert voor zowel de bewoner als het zorgpersoneel. Men moet zelf de keuze kunnen maken en wij proberen dat waar het kan te faciliteren.” Ruth voegt daar nog aan toe dat het bij de doelgroep Huntington extra lastig kan zijn om te stoppen met roken, vooral als mensen nog relatief vooraan in het ziekteproces zitten. “Ze ervaren het moeten stoppen met roken dan ook als het weghalen van iets dat voor een belangrijk deel de kwaliteit van hun leven bepaalt. Zeker ook omdat Huntington, in tegenstelling tot Korsakov, een dodelijke aandoening is. Sommigen geven zelfs aan niet meer verder te willen leven als ze moeten stoppen met roken. Ze krijgen er immers geen gezondheid of extra tijd van leven voor terug. Dat is niet alleen voor de cliënt belastend, maar ook voor familieleden en zorgverleners.”

Bij de doelgroep Huntington kan het extra lastig zijn om te stoppen met roken, vooral als mensen nog relatief vooraan in het ziekteproces zitten. Ze ervaren het moeten stoppen met roken dan ook als het weghalen van iets dat voor een belangrijk deel de kwaliteit van hun leven bepaalt.

De bewoner centraal

Bewoners zelf staan centraal in het plan. De verandercoaches gaan vanuit de organisaties die meedoen bekijken hoe zij het beste bij de sluitingsplanen betrokken kunnen worden, zo legt Penny uit. “Wat in ieder geval belangrijk is, is dat vanuit de organisatie de cliëntenraad betrokken is. Want dit wordt een project met maatwerk. De ene organisatie is al verder dan de andere en de werkwijze verschilt ook.” Vanuit de projectorganisatie is er bovendien ook nog een klankbordgroep, waarin ook weer cliëntvertegenwoordigers zitten. “Zo proberen we het samen te doen en elkaar op het goede spoor te houden.”

Breed proces

Het sluiten van rookruimtes past in een breder veranderingsproces waar zorgorganisaties voor staan, waarin in 2030 ook het roken op het buitenterrein niet meer mag. “Zorgverleners moeten in een veilige en gezonde omgeving hun werk kunnen doen. Daar past dit project uitstekend in”, zegt Penny. ActiZ heeft zelf ook een breder programma in het kader van de Rookvrije Zorg. “Verpleeghuizen met ‘bredere’ doelgroepen zoals mensen met dementie hebben geen uitstel gekregen voor sluiting, maar kennen toch ook een hoop dezelfde problemen als de bijzondere doelgroepen. We hopen te kunnen leren van hoe zij te werk gaan bij het realiseren van deze cultuurverandering.” Cynthia knikt en voegt daaraan toe dat ze hoopt dat er door het project ook meer kennis beschikbaar komt over hoe bewoners kunnen worden ondersteund bij het stoppen met roken, maar ook wat het voor iemand die gedwongen is opgenomen in een verpleeghuis betekent als die persoon niet meer mag roken. Ook Ruth hoopt dat het roken door dit breder veranderingsproces straks verleden tijd is. “Niet alleen voor de cliënten maar ook voor de zorgmedewerkers. Het zou mooi zijn als ook die groep zijn werk in een gezonde omgeving kan doen, en daardoor wellicht zelf ook de extra stimulans krijgt om te stoppen met roken.”

Heeft u vragen of wilt u of uw organisatie meedoen met het project? Dat kan tot 31 januari 2022. Neem dan contact op met Vivianne Tolen: info@korsakovkenniscentrum.nl

Voor meer informatie over het bredere programma Rookvrije Zorg

Dit artikel is eerder verschenen op Korsakov Kenniscentrum.